Gıda ve Takviye Edici Gıdalarda Sağlık Beyanı Kullanımı Kılavuzu 26.04.2023  te Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu sayfasında yayımlanmıştır.

Bu kılavuz 20/04/2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Gıda ve Takviye Edici Gıdalarda Sağlık Beyanı Kullanımı Hakkında Yönetmeliğine dayanılarak hazırlanmıştır. 

Kılavuz; gıda ve takviye edici gıdalarda sağlık beyanı kullanımına ilişkin kuralları kapsar. Hangi Beyanların, Hangi Koşullarda, Nasıl Kullanılacağı, Kısıtlamalar, sağlık beyanı yapılabilecek ürünler için örneklerle açıklanmıştır.

Sağlık Beyanı Kullanım Esasları

• Kullanılan sağlık beyanları; belirsiz, yanlış, yanıltıcı, şüphe ve endişeye neden olmaksızın ortalama tüketicinin anlayacağı biçimde olmalıdır.
• Ürüne ait özel mevzuat, yönetmeliğin belirlediği sağlık beyanına ilişkin kuralları değiştiriyorsa bu kurallar geçerli olacaktır.
• Kullanılan ifadelerin yerine anlamı değiştirmeyecek, güçlendirmeyecek ifadeler kullanılabilir.
• Sağlık beyanı ürüne değil sadece ilgili içeriğe atıfta bulunacak şekilde yapılmalıdır.
• Aynı besin ögesinin birden fazla beyana sahip olması veya farklı besin ögelerinin aynı beyan veya beyanlara sahip olması durumunda özne veya yüklem birleştirmesi yapılabilir.
• Sağlık beyanı kullanımı uygun olan ürünler için; “Ürün ismi, ticari marka, firma ismi ve logosu veya etiket görselleri” sağlık beyanı çağrıştıran ifadeler içerebilir. Yanı sıra ürünlerin etiketi, tanıtımı, reklamında kullanılabilecek görseller içinde aynı durum geçerlidir. Beyan içeren ifade yada görseller ile birlikte kılavuzda belirtilen tam sağlık beyanının etikette, tanıtım ve reklamlarda yer alması şarttır.
• Özel günler için üretilen takviye edici gıdalar dışındaki gıdaların etiketinde yer alan sevgi temalı kalp görseli sağlık beyanı olarak değerlendirilmez.
• İzin verilen sağlık beyanı ifadesinin veya bu kılavuzda yer alan önerilerin dışında bir ifadenin kullanılması bu sağlık beyanının anlamını değiştirme riski oluşturacağı için, sağlık beyanları özele indirgenecek şekilde değiştirilemez.
• “Cildiniz için iyi” gibi ifadelerle bir besin ögesinin veya ürünün genel sağlık veya sağlıkla ilgili genel, özel olmayan faydalarına atıfta bulunulduğunda kılavuzun ekli listelerinde yer alan bir sağlık beyanının eşlik etmesini koşuluyla kullanılabilir.
• Uzun bir beyan cümlesini anlamı değişmediği takdirde kısaltmış bir ifade ile belirtmek mümkün olsa da uzun ifadenin yani tam sağlık beyanın yapılma koşulu aranır.

Gıdalarda Sağlık Beyanı Kullanım Koşulları 

Beyan koşulları ve besin ögesi profiline uygunluk açısından değerlendirme aşağıdaki örneklerde gösterildiği gibi üç farklı şekilde yapılabilir:

• ÖRNEK: Satışa sunulduğu haliyle doğrudan tüketilebilen ve üreticinin talimatına ihtiyaç duyulmayan gıdalarda değerlendirme, satışa sunulan gıdayı esas alacak şekilde yapılır. UHT Tam Yağlı Süt, bisküvi, kek, çikolata vb.
• ÖRNEK: Satışa sunulduğu haliyle doğrudan tüketilebilen veya üreticinin talimatına göre de tüketilebilen gıdalarda değerlendirme, gıdanın satışa sunulduğu hali veya üretici talimatına göre hazırlanmış tüketime hazır gıdayı esas alacak şekilde yapılır.  Kahvaltılık gevrek vb.
• ÖRNEK: Satışa sunulduğu haliyle doğrudan tüketilmesi mümkün olmayan gıdalarda değerlendirme, üreticinin talimatına göre hazırlanmış tüketime hazır gıdayı esas alacak şekilde yapılır. Toz çorba, İçecek tozu. 

Beyan koşulu porsiyona göre verilen sağlık beyanları ile ilgili değerlendirmelerde, 

Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliğinin Ek12’sinde yer alan Gıdaların Porsiyon Büyüklükleri esas alınır. Ürünün tüketim biriminin porsiyon büyüklüğünden daha az olması durumunda, bir porsiyon için belirlenen beyan koşulu ürünün tüketim birimi üzerinden sağlanır.

Bazı sağlık beyanlarının kullanımı, yalnızca belirli gıda kategorileri için geçerlidir. Bu durumda sağlık beyanlarının yalnızca o gıda kategorisinde bulunan gıdalarda kullanılması gerekmektedir.

Belirli Sağlık Beyanlarının Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar   

Aşağıdaki örnekleri gösterilmiş beyanlar kesinlikle kullanılamaz.

• Tüketilmediği durumlarda sağlığın olumsuz etkilenebileceğini ileri süren beyanlar.
• ÖRNEK: D vitamini içeren X isimli bir takviye edici gıdanın etiketinde, sunumunda veya tanıtımında sağlık beyanı; bu kılavuzun ekinde yer alan şekliyle “D vitamini normal kemiklerin korunmasına katkıda bulunur.” yerine “X takviye edici gıdasının tüketilmemesi durumunda kemiklerin gelişimi yavaşlar” şeklinde kullanılamaz ve atıfta bulunacak şekilde değiştirilemez.
• Kilo kaybının veya artışının miktarına veya oranına atıfta bulunan beyanlar.
• ÖRNEK: “X ürünü içinde bulunan Y bir ayda beş kilo vermenize yardımcı olur.” ifadesi kullanılamaz.
• Sağlık beyanı kullanılan ürünlerle ilgili tanıklığına başvurulan kişinin tecrübesi veya ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar ile ilişkilendirilen teşekkür, övgü, tavsiye veya onay ifadesine yer verilen veya imada bulunulan beyanlar. ÖRNEK: “X isimli doktor/kurum/kuruluş Y ürününü tavsiye eder.” ifadesi kullanılamaz.
• Ürünün Sağlık Bakanlığı tarafından uygun bulunduğuna atıfta bulunan ifadeler ile “sadece eczanelerde satılabileceği” ne ilişkin beyanlar.
• ÖRNEK: “X ürünü “Sadece Eczanelerde” ifadesi kullanılamaz.

Çocukların Gelişimi ve Sağlığına İlişkin Sağlık Beyanları 

• Sağlık beyanları sadece çocuklara yönelik ürünlerde (örneğin; devam formülerinde) kullanılır.
• Bebek formüllerinde sağlık beyanı kullanımına izin verilmez.
• Çocuklarda görülen bir sağlık etkisinin yetişkinlerde veya yetişkinlerde bulunan bir sağlık etkisinin çocuklarda da görülebileceği ima edilmemelidir.

İlgili kılavuza aşağıdaki linkten ulaşabilir detaylı örnekleri, eklerde bulunan kullanılabilecek beyanları inceleyebilirsiniz. Klavuz

Takviye Edici Gıdalar Yasal Süreç ve Onay İşlemleri