5996 Sayılı Kanun kapsamında

5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nun 40. maddesinde gıda ve yeme ilişkin idari yaptırımlar açıklanmıştır. 5996 sayılı Kanun, Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu adı altında 11.06.2010 tarihinde kabul edilerek, 13.06.2010 tarihli ve 27610 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanmıştır.

5996 sayılı Kanunun amacı, 1’nci maddesinde; gıda ve yem güvenilirliğini, halk sağlığı, bitki ve hayvan sağlığı ile hayvan ıslahı ve refahını, tüketici menfaatleri ile çevrenin korunması da dikkate alınarak korumak ve sağlamak şeklinde ifade edilmiştir. Kanunun 2’nci maddesinde; gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ile yemlerin üretim, işleme ve dağıtımının tüm aşamalarını, bitki koruma ürünü ve veteriner tıbbî ürün kalıntıları ile diğer kalıntılar ve bulaşanların kontrollerini, salgın veya bulaşıcı hayvan hastalıkları, bitki ve bitkisel ürünlerdeki zararlı organizmalar ile mücadeleyi, çiftlik ve deney hayvanları ile ev ve süs hayvanlarının refahını, zootekni konularını, veteriner sağlık ve bitki koruma ürünlerini, veteriner ve bitki sağlığı hizmetlerini, canlı hayvan ve ürünlerin ülkeye giriş ve çıkış işlemlerini ve bu konulara ilişkin resmî kontrolleri ve yaptırımları kapsadığı, kişisel tüketim amaçlı birincil üretim ile kişisel tüketim amacıyla hazırlanan gıdaları kapsamadığı belirtilmiştir.

Ülkemizde gıda güvenilirliğinin sağlanması ve tüketicilerin zarar görmesinin önlenmesi için gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzeme üreten ve piyasaya arz eden işletmelere yönelik resmi kontroller, risk esasına göre, ön bildirim gereken hâller dışında, önceden haber verilmeksizin yıllık program çerçevesinde Tarım ve Orman Bakanlığınca yürütülmektedir. Resmi kontroller, Bakanlık ve İl yıllık numune alma programlarının yanı sıra şüphe, şikâyet, ihbar, Tarım ve Orman Bakanlığı İletişim Merkezi, CİMER ve Alo 174 Gıda Hattı kapsamında şikâyet edilen ürün ve firmalara yönelik olarak da gerçekleştirilmektedir. 2020 yılında Alo 174 Gıda Hattı’ndan sonra Whatsapp Gıda İhbar Hattı (0 501 174 0 174) tüketicilerimizin ihbar, şikayet, soru ve sorunlarına ilişkin olarak 7/24 hizmet vermeye başlamıştır. Resmi kontrollerin sıklığı İşletmelerin Riske Dayalı Denetim Sıklığının Belirlemesi Prosedürü çerçevesinde belirlenmekte olup herhangi bir risk durumunda bu sıklık artmaktadır.

Resmi Kontrol Verileri

2022 yılına ait gıda işletmelerinin faaliyet alanına göre yurt içi gıda resmi kontrol verileri tabloda yer almaktadır. 2022 yılı kontrol görevlisi sayısı yaklaşık 7.500’dür. 2022 yılında yapılan resmi kontrol sayısı yaklaşık 1.350.000’dir.

2022 yılında iller arasında yapılan çapraz denetimlerde, gıda işletmelerine diğer illerin gıda kontrol görevlileri tarafından resmi kontroller gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, 2022 yılı içerisinde gıda işletmelerine yönelik toplam 3.251 çapraz denetim gerçekleştirilmiştir.

Sonuç olarak 2022 yılında yurt içinde yapılan resmi kontrollerde 18.413 adet idari para cezası uygulanmıştır.

İdari yaptırımlara ilişkin olarak 5996 sayılı kanuna göre hazırlanarak Tarım ve Orman Bakanlığı web sayfasında ilan edilmiş prosedürün 8.maddesine göre idari yaptırımlar için genel uygulama kısaca şu şekildedir:

-5996 sayılı Kanun’un 42-(2)’ nci maddesine göre idarî yaptırımları uygulamaya il müdürü yetkilidir. İl müdürü, bu yetkisini ilçe müdürlerine yazılı olarak devredebilir. Ancak, resmî kontroller sırasında, insan sağlığı, gıda güvenilirliği açısından tehlike oluşturması ve acil tedbirleri gerektirmesi durumunda, idarî para cezaları hariç olmak üzere diğer idarî yaptırımları uygulamaya kontrol görevlisi de yetkilidir.

-Resmi kontrol sonucu işletmenin mevzuata uygun olmadığının tespit edilmesi halinde idari yaptırım kararı en az 2 (iki) suret düzenlenir.

-İdari yaptırım kararı verilmesini gerektiren kabahat fiili, fiilin işlendiği yer ve zaman bilgileri, idari yaptırım kararında idari yaptırımın nedeni bölümünde açıkça yazılır.

– İdari yaptırım kararı, işletmeye adresine ulaşılamayan idari yaptırım kararı ise Tebligat Kanunu ve Yönetmeliğine göre tebliğ edilir. Karara fiilin işlendiğini ispata yarayacak belgelerin onaylı suretleri de eklenir.

-İdarî yaptırım kararlarına karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden en geç 15 (on beş) gün içerisinde işletmeci tarafından Sulh Ceza Hakimliğine (Değişik 09/10/2014-36870 sayılı yazı) itiraz edilebilir. 15 (on beş) gün içinde Sulh Ceza Hakimliğine (Değişik 09/10/2014- 36870 sayılı yazı) itiraz edilmemesi halinde idari yaptırım kararı kesinleşir.

İdari Para Cezaları

5996 sayılı Kanunun 5’nci kısmında 21’nci ve 28’nci maddeler arasında gıda ve yem konusu düzenlenmiş olup, anılan hükümlere aykırı hareket edilmesi halinde verilecek olan idari para cezaları ise 40’ıncı madde de düzenlenmiştir. 

Buna göre kanunda en yüksek olarak belirlenmiş olan idari para cezalarının sebeplerini şöyle örnekleyebiliriz;

– Gıda kodeksine aykırı olarak; gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzeme üretilmesi, işleme tâbi tutulması ve piyasaya arz edilmesi halinde 10.000,00 TL idarî para cezası verilecektir. (m. 40/1-d).

– Aykırılık sadece etiket bilgilerinden kaynaklanıyor ise 5.000,00 TL idarî para cezası verilecektir. (m. 40/1-d).

– Tarım ve Orman Bakanlığı, insan sağlığını göz önünde bulundurarak bazı maddelerin ve ürünlerin, gıda olarak veya gıda üretiminde kullanılmalarını kısıtlayabileceği gibi yasaklayabileceği ya da kullanımını belirli esaslara bağlayabileceğinden Bakanlıkça belirlenen kısıtlama veya yasaklamalara aykırı hareket edenlere 10.000,00 TL idarî para cezası verilecektir. (m. 40/1-e)

– Piyasaya arz edilecek gıda ve yemlerden onay alınması zorunlu olanlar Bakanlıkça belirlenir. Ürün sahibi, onay için Bakanlıkça talep edilen bilgi ve belgeleri sunmak zorundadır. Bu ürünlerin, onay alınmadan üretimi, ithalatı ve piyasaya arzı yasaktır. Bu yasağa aykırı hareket edenlere 10.000,00 TL idarî para cezası verilecektir. (m. 40/1-ğ)

– Piyasaya arz edilecek gıda ve yem, izlenebilirliği sağlamak amacıyla, uygun şekilde etiketlenmek veya Bakanlıkça belirlenecek bilgi ve belgelerle uygun şekilde tanımlanmak zorundadır. Bu zorunluluğa aykırı hareket edenlere 2.000,00 TL idarî para cezası verilecek olup fiilin aynı üründe bir yıl içerisinde tekrarı hâlinde 10.000,00 TL idari para cezası verilecektir. (m. 40/1-j).

– Gıda le ilgili özel mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, gıdanın ve yemin şekli, görünümü, ambalajı, kullanılan ambalaj malzemesi, tasarlanma ve sergilenme şekli, her tür yazılı veya görsel basın aracılığı ile sunulan bilgi dâhil, etiketlenmesi, tanıtımı, reklâmı ve sunumu tüketiciyi yanıltıcı şekilde yapılamaz. Aykırı hareket eden üretim yerlerine 10.000,00 TL idari para cezası verilecektir. Perakende iş yerlerine 1.000,00 TL idari para cezası verilecektir. (m. 40/1-k)

– Etiketteki beyan edilen bilgiler ile içeriğinin ve analitik değerlerinin uymaması hâlinde 5.000,00 TL idari para cezası verilecektir. (m. 40/1-k)

– Gıda ve yemde taklit ve tağşiş yapılamayacak olup, anılan hususlara aykırı olarak taklit veya tağşiş yapılan gıda veya yemlere el konulur. Ürünler masrafları sorumlusuna ait olmak üzere piyasadan toplatılır. Piyasaya arz amacı dışında değerlendirilmesi mümkün olmayan ürünler işletmecisi tarafından Bakanlık gözetiminde imha edilir veya ettirilir. Piyasaya arz amacı dışında değerlendirilmesi mümkün olan ürünlerin mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilir. (m. 40/1-l)

Taklit veya tağşiş yapılan gıda veya yemlerle alakalı olarak cezalara ilişkin madde değişikliği 5996 sayılı kanunda 28.10.2020 yılında yapılmıştır. Sonrasında 16.04.2021 tarihli ve 31456 sayılı resmi gazetede Gıda ve Yemlerde Taklit ve Tağşiş Fiili ve İdari Para Cezalarının Hesaplanmasına Dair Yönetmelik yayınlanarak ceza tutarlarının Bakanlık tarafından nasıl belirleneceği açıklanmıştır.

MEVZUAT BİLGİ SİTEMİ 

– Takviye edici gıdaların üretim, ithalat, ihracat ve kontrolüne ilişkin usul ve esaslar Tarım ve Orman Bakanlığınca, özel tıbbî amaçlı diyet gıdaların üretim, ithalat, ihracat ve kontrolüne ilişkin usul ve esaslar Sağlık Bakanlığınca belirlenecek olup, belirtilen ürünlerle ilgili hükümlere aykırı hareket eden işyerlerine 10.000,00 TL idarî para cezası verilecektir. (m. 40/1-p).

Kanunda belirtilen tutarlar her sene yeniden değerleme oranının yayımlanması ile birlikte değişmektedir. 2023 yılında uygulanacak ceza tutarlarını kanunda belirtilen ceza tutarlarına göre tablodan karşılaştırma yaparak öğrenebilirsiniz.

• Kaynaklar:
• -5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu
• -Gıdanın Resmi Kontrolü ve İdari Yaptırımlar Prosedürü
• -Tarım ve Orman Bakanlığı 2022 yılı idare faaliyet raporu
• -5996 sayılı kanunun 40 ve 41. Maddelerinde yer alan ceza miktarlarının yıllara göre değerleri