Gıda Katkı Maddesi Nedir? Türk Gıda Kodeksi Katkı Maddeleri Yönetmeliğinde;

“Besleyici değeri olsun veya olmasın, tek başına gıda olarak tüketilmeyen ve gıdanın karakteristik bileşeni olarak kullanılmayan, teknolojik bir amaç doğrultusunda üretim, işleme, hazırlama, ambalajlama, taşıma veya depolama aşamalarında gıdaya ilave edilmesi sonucu kendisinin ya da yan ürünlerinin, doğrudan ya da dolaylı olarak o gıdanın bileşeni olması beklenen maddeler”

gıda katkı maddesi olarak tanımlamaktadır.

Tanımdan sonra altı çizilmesi gereken ilk cümle şu olmalıdır.

Kullanılan miktar insan sağlığı açısından risk yaratmamalı ve kullanımı tüketiciyi yanıltmamalıdır. 

Kullanılan katkı maddelerinin tüketicilere yönelik avantajları ve yararları olmalı, gıdanın besin değerini de korumalıdır. Özel beslenme amaçlı üretilen gıdalar için gerekli bileşenleri sağlamalıdır. Gıdanın doğasını, içeriğini, kalitesini değiştirmemelidir. Ayrıca organoleptik özelliklerini de geliştirmelidir. Hijyenik olmayan şartların getirdiği etkilerinin maskelenmesi amacıyla da kullanılmamalıdır.

Tüketicilerin Algısı 

Herhangi bir televizyon çekimi için sokakta insanlara bir mikrofon yaklaştırıp, “katkı maddeleri hakkında ne düşünüyorsunuz” diye bir soru yöneltseniz alacağınız cevap ne olur?

İnsanların aklına ilk gelen, sağlık üzerine olumsuz etkileri olan, doğal olmayan kimyasal maddeler olduğudur. Tüketiciler ürün etiketlerini okurken E kodu yazılmış katkı maddesi gördüklerinde bile tepkisel yaklaşmakta ve sosyal medyada hızla yayılan bilgi kirliliğine inanmaktadırlar. Bu sebeplerle  doğruluğu ispatlanmış bilimsel çalışmalar, yasal mevzuatta yeri olan bilgiler  önem kazanmaktadır.

Gıda Katkı Maddelerinin Fonksiyonel Sınıfları ve Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar 

• Fonksiyonel sınıflara geçmeden önce Yönetmelikte karşımıza çıkacak olan “Belirlenmemiş Miktar (Quantum Satis-QS)” ve  “ E kodu”  ifadelerinin ne anlama geldiğine bakmak gerekir.
• Quantum Satis-QS; katkı maddelerinin kullanımında herhangi bir sayısal maksimum miktarın belirlenmediği, hedeflenen amacı sağlamak için gerekli olan miktardan daha yüksek olmayan  ve  tüketiciyi yanıltmayacak şekilde kullanım olarak tanımlanır.
• E Kodu ise her bir gıda katkı maddesi için Avrupa Birliği tarafından onaylanarak belirlenen kod numarası olarak tanımlanmaktadır.
• Gıda katkı maddeleri sahip oldukları temel teknolojik fonksiyonlar esas alınarak Yönetmelik ekindeki listelerde yerini almıştır. Katkı maddesinin adı ve E kodu, eklenebileceği gıdalar, katkı maddelerinin hangi koşullar altında ne miktarda kullanılabileceği belirtilir. Herhangi bir kısıtlama olup olmadığı yine ekli listelerde bulunabilir.
• Katkı maddelerinin hangi gıdaya, ne miktarda ve hangi amaçla katılabileceği, Yönetmelik içeriğinin doğru değerlendirilmesi ile mümkün olacaktır. Bu nokta güvenilir gıda için son derece önemlidir. Bir  diğer  husus da gıda katkı maddelerinin katıldığı gıdaya homojen bir şekilde dağılmış olmasıdır.
• Gıda katkı maddelerinin en yüksek miktarları, gıdaların piyasaya arz edildiği haline uygulanır. Mesela sulandırmaya gerek duyulan toz, kurutulmuş veya konsantre edilmiş gıdalar için en yüksek miktarlar, etikette beyan edilen kullanım talimatına göre hazırlanmış gıdaya en düşük seyreltme faktörü hesaba katılarak uygulanır.
• Ayrıca Yönetmelikte; Avrupa Birliği’ne üye bazı ülkelerde üretilen geleneksel gıdalar ve bu gıdalarda kullanımı yasaklanan gıda katkı maddeleri ile ülkemizde üretilen geleneksel gıdalarda kullanımı yasaklanan gıda katkı maddeleri kategorileri de yer almaktadır.
• Renklendiriciler, tatlandırıcılar ve bunların dışındaki tüm katkı maddeleri 30.06.2013 tarihli Türk Gıda Kodeksi Katkı Maddeleri Yönetmeliği ile tek mevzuat altında toplanmıştır.
• Gıda sektöründe önem taşıyan katkı maddelerinden olan Koruyucular; gıdaları, mikroorganizmaların sebep olduğu bozulmalara ve patojen mikroorganizmaların gelişmelerine karşı koruyarak raf ömürlerinin uzatılmasını sağlar. Antioksidanlar yağların acılaşması ve renk değişikliği gibi oksidasyonun neden olduğu bozulmalara karşı korumakta ve gıdaların raf ömürlerinin uzatılmasını mümkün kılmaktadır. Emülgatörler de bir gıda maddesinde, yağ ve su gibi birbiri ile karışmayan iki veya daha fazla fazın homojen bir karışım oluşturmasını sağlayan maddelerdir.
• Renklendiriciler, tatlandırıcılar, koruyucular, antioksidanlar ve emülgatörler ile diğer bir çok fonksiyona sahip katkı maddelerinin belirlenen limitlerde kullanılmaları durumunda insan sağlığı için risk oluşturmadığı, gıdaların mikrobiyolojik , kimyasal ve fiziksel bozulmalara karşı korunduğu, bundan dolayı  raf ömürlerinin uzadığı, besleyici değerlerinin korunduğu, gıdanın doku özelliklerinin iyileştiği, lezzetinin ve renginin muhafaza edildiği ve dolayısı ile ürün çeşitliliğinin de arttığı söylenebilir.

Katkı Maddelerinin Etiketlenmesi

Etiket, tüketici ile gıda işletmecisi arasındaki bilgi köprüsüdür.

Karma Grup olarak düzenlediğimiz mevzuat eğitimlerinde etiketleme yönetmeliği ile birlikte renklendiriciler tatlandırıcılar ve katkı maddelerine ilişkin tüm düzenlemeler, ulusal ve uluslararası mevzuat yaklaşımı ile birlikte anlatılmakta ve tüm güncel bilgiler gıda sektörü çalışanları için doğru bir rehber oluşturmaktadır. Farklı sektörlerden katılımcılarla bilgi paylaşımı, güncel mevzuat bilgilerinin sunumu ve değerlendirilmesi, interaktif ve dinamik bir yaklaşımla atölye çalışmaları, eğitimlere gösterilen ilgiyi daha da artırmaktadır.