Duyusal analiz yöntemlerinin güvenirliği, bu alanda yapılan tüm analizlerin kontrol altında olması, yapılan analizlerin diğer laboratuvarlarla mümkün olduğunca karşılaştırılabilir sonuçlar veren tanımlanmış limitleri içermesi anlamına gelmektedir.

Duyusal analizleri gerçekleştiren laboratuvarlar da, EN ISO / IEC 17025 standardına göre akredite olabilmektedirler. Bu konuda önemli hususlardan EA-4/09 el kitabında bahsedilmektedir (EA-4/09, 2003) ve  EN ISO / IEC 17025’i tamamlamaktadır. Bu kılavuzun ikinci baskısı 2016 yılında NMKL (Nordic Committee of Food Analysis) alt komitesi tarafından hazırlanmıştır (NMKL No:6, 2016). Bu kılavuzun amacı, bütün duyusal analiz laboratuvarları tarafından uyulması gereken genel kuralların, duyusal analizlerin yürütülmesindeki önemli kavramlar ve fonksiyonlarının, duyusal analizin nasıl raporlanacağına ilişkin genel talimatlar açıklanmıştır. Bu derlemede, bu kılavuzda bulunan önemli hususlar özetlenmiştir.

Duyusal analiz testleri, prosedürlerine ve amacına uygun olarak eğitimli panelistler tarafından yapılmalıdır. Duyusal analiz yapacak personelin eğitimi; test prosedürünün seçimi, deneme tasarımı ve analizi, testlerin hazırlanması ve tamamlanması, veri toplama ve işleme, test sonuçlarının raporlanması, kayıtların güncellenmesi, ekipman bakımı, duyusal analiz yapacak panelistlerin seçimi, eğitimi, kontrolü ve motivasyonu, panelistlerin sağlık ve güvenliği, duyusal değerlendirmeyi etkileyen fizyolojik ve psikolojik faktörlerin değerlendirilmesi konularını kapsamaktadır.

Laboratuvarda, personel tarafından alınan eğitimin güncel bir kaydı tutulmalıdır. Bunun amacı, yeterli eğitimin alındığını ve belirli duyusal analizleri gerçekleştirme yeterliliğinin karşılanabildiğini kanıtlamaktır. Bu dosyalar, eğitim nitelikleri, iç ve dış kurslara katılım, önceki deneyim, sorumluluk ve tanımlanmış görevleri içermelidir.

Duyusal analizin gerçekleştirilmesinde görev alan teknik personel, laboratuvarda kullanılan yöntemler konusunda eğitilmelidir. Teknisyen eğitimi için ayrıntılılı gereksinimler ISO 13300-1 (2006)’ da belirtilmektedir.

Bütün duyusal analizler deneyimli bir panel başkanı tarafından yönetilmelidir. Panel başkanı, analiz sonuçlarını, açık bir şekilde iletilebilecek şekilde toplamaktan ve işlemekten sorumludur. Analizi yürüten panel lideri, panelisterin görevi için iyi motive edilmiş olmasından, görevi güvenli bir şekilde gerçekleştirebilmek için analiz hakkında yeterli bilgi almış olmasından, görevle ilgili önceden tanımlanmış fikirleri verebilecek bilgileri hatasız verebiliyor olmasından, örneklerin rastgele tasarımından sonra sunulmasından, veri toplanmasından ve işlenmesinden, sonuçların açık ve net bir şekilde rapor edilmesinden sorumludur. Panel lideri eğitimi için ayrıntılı gereksinimler ISO 13300-2 (2006)’ da belirtilmektedir. Daha küçük laboratuvarlar için laboratuvar yöneticisi, panel yöneticisi ve teknik personel aynı kişi olabilir.

Dr. Öğretim Üyesi Tuğba Özdal