Skalalar, panelistlerin duyusal tepkilerini ölçmek ve nicelleştirmek için duyusal analizde kullanılan araçlardan biridir. Skalalar, aşağıdakiler gibi farklı duyusal yanıt türlerini ölçmek için kullanılabilir: Her bir ölçek türünün geçerlilik, güvenilirlik, duyarlılık, ayırt edicilik, kullanım kolaylığı vb. açılardan kendine has avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Bu nedenle, duyusal analiz için uygun ölçeğin seçilmesi ve kullanılması, duyusal verilerin ve sonuçların kalitesini ve doğruluğunu sağlamak için kritik bir adımdır.

Duyusal Analizde Kullanılan Skalalar Nelerdir ?

Duyusal analizde skalalar, aşağıdaki gibi farklı duyusal yanıt türlerini ölçmek için kullanılabilir;

- Yoğunluk: bir duyusal özelliğin değerlendirici tarafından ne kadar güçlü veya zayıf algılandığı (örneğin, tatlılık, tuzluluk, acılık, ekşilik, baharatlılık, vb.)
- Tercih: bir dpanelistin bir ürünü veya duyusal bir özelliği ne kadar sevdiği veya sevmediği (örneğin, genel beğeni, görünüm beğenisi, lezzet beğenisi, doku beğenisi, vb.)
- Farklılık: iki veya daha fazla ürün veya duyusal özelliğin panelist tarafından ne kadar benzer veya farklı algılandığı (örn. ikili karşılaştırma, üçgen testi, ikili-üçlü test, vb.)
- Araştırma hedefine, ölçülecek yanıtın türüne, değerlendirilecek ürünün türüne ve panelistin özelliklerine bağlı olarak duyusal analiz için kullanılabilecek farklı ölçek türleri vardır. Bazı ölçek örnekleri şunlardır:
- Sayısal ölçekler: farklı yoğunluk veya tercih seviyelerini temsil etmek için sayıları kullanan ölçekler (örneğin, 9 puanlık hedonik ölçek, 5 puanlık puanlama ölçeği, 100 mm' lik çizgi ölçeği, vb.)
- Sözel ölçekler: farklı yoğunluk veya tercih seviyelerini tanımlamak için kelimeler veya ifadeler kullanan ölçekler (örneğin, 4 puanlık sözel kategori ölçeği, 7 puanlık semantik diferansiyel ölçek, 5 puanlık sözel frekans ölçeği, vb.)
- Grafik ölçekler: farklı yoğunluk veya tercih seviyelerini göstermek için semboller veya resimler kullanan ölçekler (örneğin, gülen yüz ölçeği, yıldız derecelendirme ölçeği, renk ölçeği, vb.)

Duyusal analiz için ölçek seçme ve kullanma konusunda daha fazla bilgi ve rehberlik için aşağıdaki kaynaklardan bazılarını kullanabilirsiniz:

- Duyusal Değerlendirme için Ölçek Seçme ve Kullanma Standart Kılavuzu (ASTM, E3041-17) : Bu kılavuz, duyusal değerlendirme için kullanılan ölçeklerin türleri ve özelliklerine genel bir bakış sağlar. Ayrıca, araştırma hedefi ve tasarımına dayalı olarak ölçeklerin nasıl seçileceği ve kullanılacağına ilişkin tavsiyeler de sunmaktadır (1).
- Duyusal analiz - Nicel yanıt ölçeklerinin kullanımına ilişkin kılavuz: (ISO 4121:2003) - Bu uluslararası standart, numuneleri değerlendirirken nicel yanıt ölçeklerinin (elde edilen yanıtın algının yoğunluğunu gösterdiği) nasıl kullanılacağına ilişkin kılavuzlar sağlar. Ölçek türleri, ölçek yapısı ve sunumu, veri toplama ve analizi gibi konuları kapsar (2).
- Duyusal Değerlendirme Standartları: Bu, ASTM International tarafından geliştirilen ve duyusal değerlendirme yöntemleri ve uygulamalarının çeşitli yönlerini kapsayan bir standartlar koleksiyonudur. Terminoloji, genel rehberlik ve ilkeler, istatistiksel yöntemler ve uygulamalarla ilgili standartları içerir (3).

REFERANSLAR:
https://www.astm.org/e3041-17.html
https://www.iso.org/standard/33817.html
https://www.astm.org/products-services/standards-and-publications/standards/sensory-evaluation-standards.html